پروانه حسین‌زاده، دبیر تحریریه | روزهایی مثل هوای پاک، زمین پاک و امثالهم، برای مردم ایران که بیشتر روزهایشان را با آلودگی هوا شب می‌کنند، بیشتر شبیه به یک شوخی است. عادت کرده‌ایم مناسبت‌های مختلفی مثل روز «زمین پاک» را گرامی بداریم و با انتشار یک تصویر به دیگران بگوییم که چقدر محیط‌زیست برایمان ارزشمند است. اما حقیقتی که نادیده گرفته می‌شود این است که ما مردمان قدرشناسی نیستیم، نمونه‌اش را می‌توانیم در یادگاری‌هایی که روی بناهای تاریخی نوشته شده، بناهای تاریخی تخریب یا به آتش کشیده‌شده و همین اواخر، برداشتن خاک هرمز ببینیم.
قصد ندارم مردم را مقصر اصلی تمام مشکلات محیط‌زیستی بدانم، فقط می‌خواستم چند نمونه از اتفاقاتی را ورق بزنم که باعث کاریکاتوری شدن گرامیداشت «روز زمین پاک» و بازتاب آن در فضای مجازی می‌شود. فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل، نبود زیرساخت‌های مناسب برای کاهش آلودگی هوا و حذف صورت مسئله با تعطیلی مدارس و ادارات دولتی هم در بی‌معنا شدن روز زمین پاک و روزهای این‌چنینی نقش دارد. در این یادداشت به‌جای غر زدن به جان مردم و حاکمیت، می‌خواهم نگاهی کنم به گام‌های موثری که کسبوکارهای لجستیکی می‌توانند برای کاهش آلودگی هوا، ردپای کربن و حفظ محیط‌زیست بردارند.
انرژی‌های تجدیدپذیر؛ ناجی زمینی که در آن زیست می‌کنیم
قدرت ما، زمین ما (OUR POWER, OUR PLANET)، شعار روز جهانی زمین پاک در سال ۲۰۲۵ است. امسال، پنجاه‌وپنجمین سال گرامیداشت روز زمین پاک با تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود. سایت EARTHDAY.ORG، اعلام کرده که تولید سه برابری انرژی‌های تجدیدپذیر در سطح جهانی تا سال ۲۰۳۰ از اهداف مشارکت‌کنندگان در روز جهانی زمین پاک است. اشتغال‌زایی ۱۴ میلیونی و افزایش بازار انرژی‌های تجدیدپذیر تا ۲۰۳۰ از دیگر اهداف این سازمان است. آن‌ها اعلام کرده‌اند که تاکنون سرمایه‌گذاری بسیاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده‌اند و از سرمایه‌گذاران سراسر جهان خواسته‌اند که در زنجیره‌تامین سبز سرمایه‌گذاری کنند.
آمارها نشان می‌دهد که انرژی‌های تجدیدپذیر در یک دهه اخیر رشد چشمگیری داشته‌اند و کم‌کم مردم، کسبوکارهای بخش خصوصی و دولتمردان در سراسر جهان به این باور رسیده‌اند که سوخت‌های فسیلی، ظرفیتی نامحدود ندارند و یک روز به پایان می‌‌رسند.
استفاده بیش از حد از سوخت‌های فسیلی و تغییرات اقلیمی ناشی از آلودگی و گرمای هوا نیز انرژی‌های تجدیدپذیر را به مسئله‌ای جدی تبدیل کرده است. آمارها نشان می‌دهد که آمریکا در یک دهه اخیر ظرفیت پنل‌های خورشیدی‌اش را افزایش داده، اروگوئه و کنیا بیشتر برق مصرفی‌شان را از منابع تجدیدپذیر تامین می‌کنند. هند اعلام کرده تا سال ۲۰۳۰، سرمایه‌گذاری‌هایی را در زمینه استفاده از منابع تجدیدپذیر و انرژی‌های پاک انجام خواهد داد و چین، توانسته در تولید انرژی بادی و خورشیدی رکوردشکنی کند.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در صنعت لجستیک و زنجیره تامین نقش چشمگیری دارند. انبارها، مراکز توزیع و پایانه‌های حمل‌ونقل می‌توانند از پنل‌های خورشیدی برای تامین برق خود بهره‌مند شوند. گفته می‌شود آمازون و والمارت که شرکت‌های خرده‌فروشی شناخته‌شده‌ای در جهان هستند از انرژی‌های پاک در انبارهای خود استفاده می‌کنند. DHL، انرژی بادی را انتخاب کرده و در برخی انبارهای شرکت‌های لجستیکی به‌ویژه لجستیک سرد از گازهای حاصل از زباله‌های ارگانیک برای تولید برق یا گرمایش استفاده می‌شود.
بهینه‌سازی حمل‌ونقل با خودروهای برقی و کامیون‌های هیدروژنی
سوخت‌های زیستی، وسایل نقلیه الکترونیکی و هیدروژنی، بخشی از راه‌حل‌های فعالان صنعت حمل‌ونقل در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش ردپای کربن هستند. تسلا، خودروهای برقی با سیستم EV را راه‌اندازی کرده، اسکانیا از سوخت‌های زیستی در بخشی از ناوگان خود استفاده می‌کند و هیوندای از کامیون‌های هیدروژنی برای حمل قطعات خودرو کمک می‌گیرد.
بسته‌بندی‌های خلاقانه و صندوق‌های هوشمند
شرکت‌هایی مثل آمازون و دی‌اچ‌ال، از برنامه‌های بلندپروازانه می‌گویند که برای کربن‌زدایی از لجستیک تدارک دیده‌اند. بسیاری از شرکت‌های پست و لجستیک به دنبال استفاده از راهکارهای کربن‌زدایی هستند و روی بسته‌بندی‌های خلاقانه و سبز متمرکز شده‌اند.
طراحی هوشمند و قابل بازیافت، استفاده از مواد جایگزین کاغذ و پلاستیک و استحکام بسته‌بندی‌ها برای استفاده مجدد از آن‌ها، برخی دیگر از روش‌هایی است که کسبوکارهای لجستیکی می‌توانند به محیط‌زیست خود کمک کنند.
صندوق‌های هوشمند نیز با حذف نیروی انسانی در مرحله تحویل، هزینه‌های عملیاتی را کاهش می‌دهد. دسترسی ۲۴ ساعته صندوق‌های هوشمند و کاهش مسافت تحویل کالا از دیگر موضوعات پر اهمیت درباره صندوق‌های هوشمند یا Smart Lockers است.
البته نکته‌ای که درباره این صندوق‌ها وجود دارد، مصرف زیاد انرژی و نیاز به برق دائمی است. برخی از شرکت‌های مطرح تولیدکننده صندوق‌های هوشمند از پنل‌های خورشیدی (Solar-Powered Lockers)، باتری‌های ذخیره‌سازی انرژی یا سنسورهای حرکتی مبتنی بر اینترنت اشیاء استفاده می‌کنند تا انرژی این دستگاه‌ها را تامین و از هدررفت انرژی نیز جلوگیری کنند.
فرهنگ‌سازی؛ اصل اول و آخر حفاظت از محیط‌زیست
همه‌ی ما ردپایی از خودمان روی این زمین خاکی باقی می‌گذاریم و باید تصمیم بگیریم که آیا قصد داریم با حضورمان به آیندگان لطمه بزنیم یا زمین را برای نسل بعد، سالم نگه‌داریم. فرقی ندارد چه شغلی داریم یا در کجای این جهان زندگی می‌کنیم، به هر حال رسالت ما این است که امانت‌دار خوبی باشیم. در این یادداشت سعی کردم به بعضی از راه‌حل‌های حفاظت از محیط‌زیست و توسعه پایدار در صنعت لجستیک اشاره کنم اما این تمام ماجرا نیست. بدون فرهنگ‌سازی فردی و سازمانی، حفاظت از زمینی که روی آن زندگی می‌کنیم امکان‌پذیر نیست. این فرهنگ‌سازی باید در همه‌ی بخش‌های زیست فردی و اجتماعی‌مان نهادینه شود تا از وقوع فجایع زیست‌محیطی جلوگیری کنیم.
