توسعه فناوری‌هایی مثل هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، تحولات گسترده‌ای را در صنایع مختلف رقم زده است. صنعت پست و لجستیک نیز همگام با رشد نوآوری و فناوری، تغییرات بسیاری کرده است. در همین راستا و به بهانه پایان سال ۱۴۰۳ و شروع سال ۱۴۰۴، با رامین سمیع‌زاده، مدیرعامل شرکت جابار گفتوگو کردیم و نظر این فعال حوزه لجستیک را درباره وضعیت کسب‌وکارهای لجستیکی و چشم‌انداز آن در سال جدید جویا شدیم. در ادامه، مصاحبه اختصاصی نقل حمل با رامین سمیع‌زاده، مدیرعامل جابار را می‌خوانید.
آقای سمیع‌زاده، سال ۱۴۰۳ را برای صنعت لجستیک چطور ارزیابی می‌کنید؟
در سال ۱۴۰۳، علیرغم تلاش‌هایی که برای بهبود وضعیت لجستیک از طریق برگزاری رویدادهای تخصصی، توسعه نرم‌افزارهای مدیریتی و افزایش توجه به دیجیتالی‌سازی انجام شد، چالشهای جدی این حوزه همچنان پابرجا بود. کاهش رتبه ایران در شاخص لجستیک بانک جهانی از ۶۴ در سال ۲۰۱۸ به ۱۲۳ در سال ۲۰۲۳، نشان‌دهنده ضعف زیرساخت‌ها و کاهش کیفیت خدمات لجستیکی است.
همچنین، مشکلات کلی در حوزه نیروی انسانی مانند افزایش مهاجرت متخصصان، کاهش جذابیت مشاغل مرتبط و کمبود برنامه‌های حمایتی، فشار زیادی را به کسب‌وکارهای حوزه لجستیک وارد و زنجیره تأمین را دچار نوسان کرده است.
به نظر شما چه فرصت‌هایی در سال ۱۴۰۳ وجود داشت که می‌توان آن‌ها را در سال جدید توسعه داد؟
فرصت‌هایی مثل سرمایه‌گذاری در لجستیک هوشمند و دیجیتالی، رشد لجستیک تجارت الکترونیک و توسعه فولفیلمنت در مید مایل و توسعه لجستیک سبز و پایدار را می‌توان در سال ۱۴۰۴ به‌صورت جدی پیگیری کرد. در زمینه هوشمندسازی و دیجیتالی شدن در حوزه لجستیک نیز می‌توان به توسعه سیستم‌های مدیریت حمل‌ونقل اشاره کرد.
تحول دیجیتال در لجستیک، با به‌کارگیری سیستم‌های مدیریت حمل‌ونقل (TMS)، اینترنت اشیا (IoT) برای ردیابی محموله‌ها و هوش مصنوعی در بهینه‌سازی مسیرها، فرصت‌های قابل توجهی را برای کسب‌وکارهای این حوزه ایجاد کرده است.
در خصوص رشد لجستیک تجارت الکترونیک و توسعه فولفیلمنت در مید مایل، بهینه‌سازی زنجیره تامین اهمیت قابل توجهی دارد. با افزایش خریدهای آنلاین و تقاضای مشتریان برای تحویل سریع، بهینه‌سازی زنجیره تأمین در بخش مید مایل اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. شرکت‌های لجستیکی معمولاً روی تحویل در لست مایل متمرکز هستند، اما بهبود عملکرد در مید مایل می‌تواند مستقیماً سرعت ارسال و کاهش هزینه‌ها را تضمین کند. با توسعه مراکز فولفیلمنت منطقه‌ای و محلی (Micro & Regional Fulfillment Centers) و ایجاد مراکز تخصصی در سطح منطقه‌ای، می‌توان مسیر ارسال را کوتاه‌تر و کیفیت خدمات را بهبود بخشید و هزینه‌های لجستیک را به‌طور قابل توجهی کاهش داد.
همچنین، با یکپارچه‌سازی سیستم‌های لجستیکی، توسعه لجستیک خرده‌فروشی امکان‌پذیر می‌شود. اتصال سیستم‌های توزیع، ناوگان حمل‌ونقل و پلتفرم‌های تجارت الکترونیک، با به‌کارگیری هوش مصنوعی در مدیریت موجودی و بهینه‌سازی مسیرها، عامل کلیدی در کاهش تاخیرها و افزایش بهره‌وری خواهد بود.
توسعه لجستیک سبز و پایدار یکی دیگر از موضوعاتی است که در سال ۱۴۰۳ مورد توجه شرکت‌های حمل‌ونقل جهانی قرار گرفته و ا تغییر نگرش جهانی به سمت کاهش آلاینده‌ها، سرمایه‌گذاری در ناوگان حمل‌ونقل الکتریکی، بهینه‌سازی مصرف سوخت و استفاده از بسته‌بندی‌های پایدار، تحول چشمگیری در برنامه‌های توسعه‌ای لجستیک در سال ۱۴۰۴ صورت خواهد گرفت.
مهم‌ترین دستاوردهای جابار در سال ۱۴۰۳ چه بوده است؟
جابار در سالی که گذشت دستاوردهای متنوعی داشت. رونمایی از «لاکسی باکس» در نمایشگاه ایران ریتیل شو ۱۴۰۳ یکی از مهم‌ترین دستاوردهای جابار در سال گذشته بود. در نمایشگاه ایران ریتیل شو، جابار از محصول جدید خود، «لاکسی باکس»، رونمایی کرد؛ این لاکر هوشمند با طراحی مدرن و کاملاً شخصی‌سازی‌شده برای مجتمع‌های تجاری، اداری و مسکونی توسعه یافته است و امکان مدیریت تحویل کالا را به صورت مستقل و هوشمند فراهم می‌کند.
لاکسی باکس به فناوری اینترنت اشیا (IoT) مجهز است که قابلیت تشخیص مرسوله، کنترل دقیق دما و رطوبت و ارتباط یکپارچه با سیستم‌های مدیریتی مجتمع‌ها را داراست. این محصول، ترکیبی از هنر، صنعت و فناوری است و برای اولین بار در دنیا در قالب یک لاکر تخصصی با قابلیت‌های پیشرفته ارائه شده است.
توسعه شبکه لاکرهای هوشمند از دیگر دستاوردهای مهم جابار در سال ۱۴۰۳ بود. جابار، با استقرار بیش از ۱۵۰ لاکر هوشمند در سراسر کشور، نقشی کلیدی در بهبود زنجیره لجستیک خرده‌فروشی ایفا کرده است.
ادغام با مرکز فولفیلمنت ایفا نیز گامی برای بهبود خدمات‌رسانی در لجستیک است. این ادغام، با هدف ارائه بسته خدماتی جامع برای کسب‌وکارهای آنلاین انجام شد و باعث بهبود فرایندهای لجستیکی از فرست فایل، مید مایل تا لست مایل شده و در نتیجه، تاخیرهای تحویل کاهش و بهره‌وری افزایش یافته است.
سال ۱۴۰۴ را برای حوزه لجستیک و فعالان این حوزه چطور می‌بینید؟
سه موضوعی که در سال ۱۴۰۴ روی لجستیک به‌ویژه لجستیک تجارت‌الکترونیک ایران تاثیر می‌گذارد شامل احتمال افزایش قیمت سوخت، افزایش تمرکز بر فولفیلمنت در مید مایل و چالشهای نیروی انسانی می‌شود. افزایش قیمت بنزین و گازوئیل در سال ۱۴۰۴ می‌تواند تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های حمل‌ونقل داشته باشد. در این شرایط، توسعه ناوگان حمل‌ونقل الکتریکی و بهره‌گیری از راهکارهای حمل‌ونقل ترکیبی، گرچه از نظر فنی جذاب است، اما با توجه به محدودیت‌های اقتصادی ممکن است به بهره‌برداری بهینه نرسد.
فولفیلمنت در مید مایل یکی دیگر از موضوعاتی است که پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۴، شرکت‌های لجستیکی را درگیر کند. با توجه به افزایش سفارش‌های آنلاین و تغییر الگوهای خرید، بهبود و بهینه‌سازی زنجیره تأمین در بخش مید مایل امری ضروری است. به همین‌خاطر، شرکت‌های لجستیکی باید روی این موضوع تمرکز کنند. برای بهینه‌سازی فرایندهای لجستیکی، سرمایه‌گذاری در مراکز فولفیلمنت منطقه‌ای و استفاده از فناوری‌های نوین در سال جدید توصیه می‌شود. کسب‌وکارهایی که در ایجاد و توسعه مراکز تخصصی منطقه‌ای سرمایه‌گذاری کنند، از مزیت رقابتی بیشتری برخوردار خواهند شد. به‌کارگیری هوش مصنوعی نیز در مدیریت موجودی و بهینه‌سازی مسیرهای مید مایل، می‌تواند موثر باشد و زمان ارسال را کاهش داده و هزینه‌ها را کنترل کند.
همچنین، پیش‌بینی می‌شود در سال جدید شرکت‌های لجستیکی با چالشهای مرتبط با نیروی انسانی مواجه شوند.
در سال ۱۴۰۴، مهاجرت نیروی متخصص و کاهش تمایل به ورود به مشاغل لجستیکی، فشار بیشتری بر اکوسیستم پست، لجستیک و تجارت الکترونیک وارد خواهد کرد. بنابراین، سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه نیروی کار ماهر ضروری به نظر می‌رسد.
فکر می‌کنید چه ترندهایی در سال جدید روی صنعت لجستیک اثرگذار هستند؟
به‌نظرم در سال جدید، تحویل سریع‌تر و دقیق‌تر، افزایش سرمایه‌گذاری در فولفیلمنت منطقه‌ای، گسترش لاکرهای هوشمند و تحویل بدون تماس و لجستیک پایدار و حمل‌ونقل سبز، روندهای تاثیرگذار حوزه پست و لجستیک باشند.
در تحویل سریع‌تر و دقیق‌تر، مدل‌های تحویل در همان روز (Same-Day Delivery) و تحویل آنی (On-Demand Delivery) به‌عنوان ضرورت در پاسخ به تغییر الگوهای مصرف ظهور می‌کنند. در سال جدید مراکز فولفیلمنت محلی و منطقه‌ای به‌عنوان کلید بهبود سرعت و کاهش هزینه‌های تحویل کالا شناخته می‌شود. تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، شرکت‌های لجستیکی را به سمت روش‌های تحویل امن و بدون تماس و ارتقای لاکرهای هوشمند هدایت می‌کند. همچنین، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و بهینه‌سازی مصرف انرژی، به کاهش اثرات زیست‌محیطی در لجستیک کمک می‌کند.
چه کتاب، مقاله یا منبعی را برای سال جدید به فعالان و علاقه‌مندان حوزه لجستیک پیشنهاد می‌کنید؟
پیشنهاد من مطالعه «جابارنامه» به‌عنوان اولین نشریه چند کاناله تخصصی در حوزه پست، لجستیک خرده‌فروشی و تجارت الکترونیک است که از پاییز ۱۴۰۳ به‌صورت فصلنامه منتشر می‌شود. علاوه بر این، برای آشنایی با مفاهیم روز و استراتژی‌های نوین در مدیریت لجستیک و زنجیره تامین، چند کتاب ترجمه‌شده به فارسی به عنوان منابع مرجع پیشنهاد می‌شود. کتاب «مدیریت لجستیک و زنجیره تامین» دکتر سجادیه که ترجمه‌ای از اثر مارتین کریستوفر است، یکی از منابع مرجع در حوزه لجستیک است که مفاهیم پایه‌ای و استراتژی‌های بهبود عملکرد لجستیک را در سطح بین‌المللی به تفصیل بررسی می‌کند.
کتاب «مدیریت زنجیره تأمین: استراتژی، برنامه‌ریزی و اجرا» که سعید مظاهری آن را ترجمه کرده نیز استراتژی‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلیدی در مدیریت زنجیره تأمین را بررسی می‌کند و برای مدیران و متخصصان این حوزه، مرجع بسیار ارزشمندی محسوب می‌شود. همچنین، کتاب «شبکه‌های تأمین دیجیتال: تحول در زنجیره تأمین و کسب مزیت رقابتی»با ترجمه مهدی امینی، منبعی است که به بررسی نقش فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیا و هوش مصنوعی در تحول زنجیره تأمین می‌پردازد و می‌تواند راهگشای بهره‌گیری از دیجیتالی‌سازی در لجستیک باشد.
