با شروع جنگ، حمل‌ونقل بین‌المللی و پست هوایی بیش از هر صنعت دیگری با چالش مواجه شدند. تعطیلی فرودگاه‌ها و تمدید لغو پروازها و بلاتکلیفی فعالان اقتصادی از ارسال بسته‌های بین‌المللی، برخی از موضوعاتی است که در زمان جنگ و پس از آن قابل توجه بود. نقل حمل در گفت‌وگویی اختصاصی با علی افشار، مدیرعامل تی‌اکسپرس، راهکارهای مدیریت بحران این کسب‌وکار و وضعیت پست هوایی بین‌المللی را مورد بررسی قرار داده است.
آقای افشار، با توجه به اینکه تی‌اکسپرس در حوزه پست بین‌المللی فعالیت می‌کند، جنگ اسرائیل با ایران چه مشکلاتی را برای این کسب‌وکار و به‌طور کلی شرکت‌های حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی ایجاد کرد؟
بدون شک، هرگونه تنش نظامی در منطقه، به‌ویژه تنش‌هایی که چشم‌اندازشان نامشخص و نتیجه‌ی آن غیرقابل پیش‌بینی و در مواردی غیر قابل کنترل است، مثل درگیری میان ایران و اسرائیل، به‌شدت بر صنعت لجستیک اثرگذار است. تاثیر این مسئله را می‌توان در شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی دید و این تاثیر در تی‌اکسپرس هم مانند سایر شرکت‌ها وجود داشته است. این تاثیر را میشود از چند جنبه مختلف مانند حوزه زیرساخت و عملیات، بازار و منابع بررسی کرد. در بررسی تاثیرات جنگ ۱۲ روزه از جنبه زیرساخت و عملیات به مسئله تعطیلی فرودگاه‌های کشور به‌عنوان درگاه‌های حمل بین‌المللی بسته می‌رسیم. در زمان درگیری نظامی و تا چند هفته بعد از آن، فرودگاه‌های کشور که درگاه‌های حمل بین‌المللی بسته‌ها هستند، تعطیل بودند.
سایر روش‌های حمل نیز در آن زمان با اختلال جدی مواجه شده بود و امکان ارائه خدمات از طریق روش‌های همیشگی وجود نداشت. موضوع قطعی اینترنت و عدم‌ارتباط با خارج از کشور، یکی از جدی‌ترین مسائل در آن زمان بود که امکان پیگیری و هماهنگی با دفاتر و شرکای تجاری خارجی را در مواقعی کاملا از بین برده بود. همچنین، برخی از شرکای تجاری، در عرضه خدمات به‌خصوص خدمات جایگزین، ملاحظات قیمتی و بیمه‌ای جداگانه‌ای داشتند. در حوزه بازار نیز، یا تقاضا با توجه به مسائل پیش آمده و علی‌رغم نیاز موجود به‌خصوص برای حمل سریع (کوریر و کارگو هوایی) پایین آمده بود و یا با توجه به محدودیت خدمات و احساس نااطمینانی نسبت به مبادله کالا، سفارشات متوقف شده بود.
در حوزه منابع هم باید این نکته را در نظر داشت که به‌هر حال در شرایط جنگی دسترسی به انواع منابع از قبیل منابع انسانی، مالی و غیره با محدودیت‌های نوسانی همراه است. ممکن است این مشکلات، دسترسی به منابع را برای سازمان‌ها دشوار کند. ما در تی‌اکسپرس، با توجه به برنامه‌ای که پیش‌تر برای مواقع بحرانی مستند کرده بودیم و حمایت هلدینگ فاخر، تا حدودی توانستیم از آسیب‌های این حوزه در امان بمانیم.
آیا محدودیت‌های ارسال بسته‌ها از ایران به خارج از کشور و بالعکس، برطرف شده است؟ یا هنوز ادامه دارد؟
در روزهای جنگ و پس از آن که کماکان دسترسی به سرویس حمل هوایی به‌دلیل بسته بودن فرودگاه‌ها میسر نبود؛ ما در تی‌اکسپرس سعی کردیم با استفاده از مسیرهای ترکیبی زمینی، دریایی و هوایی و همکاری با هاب‌های منطقه‌ای، بخشی از این مشکلات را دور بزنیم. در حال حاضر هم سرویس‌های تی‌اکسپرس شامل کوریر و کارگو بین‌الملل فعال و طبق روال در حال انجام هستند. البته با توجه به اینکه محدودیت‌های پروازی به‌طور کامل برطرف نشده و برخی از ایرلاین‌ها یا هنوز به ایران بازنگشته‌اند یا با ظرفیت قبل از جنگ فعالیت نمی‌کنند، ممکن است در مواردی سطح سرویس و زمان سیر مشابه قبل نباشد. البته در تلاش هستیم با تنوع مسیرها، روش‌های حمل و علی‌رغم افزایش هزینه‌های سربار، مانع از کاهش سطح خدمات شویم.
خسارت وارد شده به حوزه پست هوایی را چقدر پیش‌بینی می‌کنید؟
ارزیابی دقیق خسارت سراسری سخت است، اما می‌توان گفت که با توجه به افت ظرفیت تا ۹۰ درصد، به‌خصوص در ایام جنگ و یک هفته بعد از آن و با توجه به ظرفیت ۲۰۰-۳۰۰ تنی ماهانه پست‌های خصوصی، در طول این مدت کاهش ارسال و دریافت مشهود بوده و با توجه به کمبود ظرفیت و ایجاد صف انتظار و افزایش هزینه‌ها، خسارات مستقیم و غیرمستقیم وارد شده است. اگر از منظر ملی نگاه کنیم، برآوردهای ما نشان می‌دهد که صنعت پست هوایی بین‌المللی ایران در این دوره حداقل با ۲۰ تا ۳۰ میلیون دلار خسارت مستقیم و غیرمستقیم مواجه شده است؛ حالا چه در قالب کاهش درآمد شرکت‌ها از ناحیه حمل و ترخیص غیر تجاری و چه از ناحیه از دست رفتن بازار و مشتریان مرتبط.
راهکارهای شما برای مدیریت بحران در چنین شرایطی چیست؟
ما در تی‌اکسپرس چند رویکرد کلیدی برای مدیریت چنین بحران‌هایی داریم که ناظر به سرفصل‌هایی است که پیش‌تر به آن اشاره کردم. البته لازم به ذکر است که ما این موارد را به‌عنوان یک سناریو پیش‌بینی کرده بودیم و متاسفانه با تحقق آن توانستیم بخشی از فرایندهای مدیریت بحران این سناریو را اجرایی کنیم و بخشی از برنامه‌ها در زمان اجرا دچار تغییراتی شدند.
در حوزه عملیات و زیرساخت، ما چند رویکرد را در نظر گرفتیم. روش‌ها و مسیرهای حمل را متنوع کردیم و همیشه برای هر مقصد چند مسیر جایگزین طراحی می‌کنیم. همکاری‌هایمان را با شرکای منطقه‌ای افزایش می‌دهیم و با آنها هماهنگ هستیم تا در زمان بسته شدن مرزهای هوایی از شبکه آنها استفاده کنیم. به‌روزرسانی مداوم تیم‌های توسعه کسب‌وکار و عملیات، بخش مهمی از اقدامات مدیریت بحران ما در حوزه عملیات و زیرساخت است. همکاران من در این واحدها، هر روز وضعیت خطوط هوایی، مرزها و گمرکات کشورهای هدف را رصد می‌کنند تا تصمیمات سریع‌تری در این بخش گرفته شود.
در حوزه بازار نیز با ارتباط شفاف با مشتریان و ارائه مشاوره و پیشنهادات دقیق و به‌موقع، به آنها کمک می‌کنیم تا بهترین تصمیمات را در حوزه لجستیک بگیرند. اطلاع‌رسانی دقیق و به‌موقع به مشتریان باعث حفظ اعتماد آنها در شرایط بحرانی میشود. مشاوره‌های تخصصی و ارائه راهکارهای جایگزین و تشریح ریسک‌ها با توجه به شرایط و به‌صورت اختصاصی برای هر مشتری، به او کمک می‌کند تا برای مسائل لجستیکی کسب‌وکارش، بهترین تصمیم را اتخاذ کند.
یکی دیگر از اقدامات مدیریت بحران ما در حوزه منابع است. با توجه به اینکه عمده‌ی تصمیمات در این حوزه به منابع شرکت ارتباط دارد، شاید بتوان گفت که پیچیده‌ترین حوزه تصمیم گیری در این حوزه است. با توجه به برنامه‌های از پیش تعیین شده و هماهنگ با هلدینگ فاخر، تا حدودی سختی کار ما در این حوزه کمتر شد. با این‌حال، رفع آسیب‌های این حوزه بیشتر از حوزه‌های قبلی زمان می‌برد و نیازمند درک شرایط طرفین است.
ارزیابی‌تان از وضعیت کنونی چیست و فکر می‌کنید محدودیت‌ها تا چه زمانی ادامه خواهند داشت؟
در حال حاضر، وضعیت نسبت به اوج بحران کمی پایدارتر شده، اما هنوز شکننده است. از آن‌جایی که لجستیک بین‌المللی رابطه مستقیم با ثبات سیاسی و امنیت هوایی دارد، نمی‌شود پیش‌بینی دقیقی از شرایط داشت. ما فکر می‌کنیم اگر تنش‌ها ادامه پیدا نکند و فضای دیپلماسی فعال باقی بماند، ظرف ۳ تا ۶ ماه آینده، می‌توانیم به روال قبل از بحران برگردیم. اما اگر دوباره تنش یا درگیری خاصی رخ دهد یا در حوزه سیاسی مسئله جدیدی مثل فعال شدن مکانیزم ماشه مطرح شود، ممکن است با یک الگوی جدید از محدودیت‌های لجستیکی مواجه شویم که طولانی‌تر و پیچیده‌تر خواهد بود. همچنین باعث تجربه مجدد تنش و بی‌ثباتی در بازار میشود.
