صدای پهپادها و انفجارهای پیاپی، از هر طرف شهر شنیده می‌شود. مردم مضطرب، عصبانی، نگران و ترسیده‌اند اما چیزی که تقریباً در همه مشترک است، نورِ امید است. آدم‌ها به امید زنده‌اند حتی اگر سطح امیدواری‌شان به پایین‌ترین حد خود رسیده‌باشد، باز هم برای بقا می‌جنگند. برای همین است که بسیاری از نویسندگان و افراد تاثیرگذار جهان توانسته‌اند در جنگ‌ها دوام بیاورند و حتی خیلی از آن‌ها، آثار معروف خود را در زمانه جنگ تکمیل کرده‌اند.
همین چند سال پیش وقتی کرونا آمد و هر انسانی که به این ویروس مبتلا شده‌بود، تبدیل به سلاحی برای ابتلای دیگری به این ویروس منحوس می‌شد، امیدواری و تلاش برای ساختن آینده سبب عبور از این بحران شد. تا قبل از بامداد روز جمعه، وقتی صحبت از جنگ می‌شد، خیلی از مردم معتقد بودند که اتفاق خاصی نخواهد افتاد. این جنگ، با وجود اعلام قبلی متخاصمان، غافلگیری بزرگی برای مردم ایران بود. ولی انگار ما سخت‌جان‌تر از آن هستیم که از غافلگیری‌هایی مانند شروع جنگ بترسیم. شاید هم دلیلش امیدی است که همچنان در قلب‌هایمان زنده مانده و می‌دانیم این مسئله نیز مانند سایر رخدادهای دیگر می‌گذرد.
اکوسیستم استارت‌آپی، بزرگترین قربانی این جنگ تحمیلی
فعالان اقتصاد نوآوری کشور همیشه از این مسئله که با محدودیت‌ها مواجه هستند، گله‌داشتند. سرعت پایین اینترنت، فیلترینگ، سانسور و محدودیت‌هایی از این جنس، همیشه دغدغه‌ی بازیگران زیست‌بوم نوآوری و فناوری ایران بود. حالا که شیپور جنگ دمیده‌شده و زیرساخت‌های کشور را هدف قرار داده است، فعالان اکوسیستم استارت‌آپی ایران بیش از پیش در تنگنا قرار گرفته‌اند. حالا که آتش جنگ هر روز شعله‌ورتر می‌شود و کسب‌وکارها یکی پس از دیگری تعطیل می‌شود، محدودیت‌های اینترنت شدت گرفته است. محدودیت‌هایی که کار را برای کسب‌وکارهای آنلاین سخت‌تر کرده است. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت اعلام کرده که کاهش سرعت اینترنت به دلیل حملات سایبری دشمن و برای پایداری شبکه بوده است. به‌گفته سخنگوی دولت چهاردهم، کاهش سرعت اینترنت «موقت، هدفمند و کنترل‌شده و برای دفع حملات سایبری» است ولی نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که کسب‌وکارهای آنلاین در این شرایط فلج شده‌اند.
کاهش سرعت اینترنت، مشاغلی را که آنلاین بودن نیاز حیاتی‌شان است، نابود می‌کند و کسی نمی‌داند این جنگ تا چه زمانی ادامه خواهد یافت! از طرفی، اختلال در اینترنت باعث فشار روانی مضاعف می‌شود. وقتی از جهان بی‌خبر هستی و وقت گران‌بهایت با تلاش بیهوده برای وصل شدن به اینترنت هدر می‌رود، حتی اگر امیدوارترین آدم روی زمین هم باشی، پژمرده می‌شوی. نمونه ساده‌اش این که من یک روز کامل تلاش کردم تا به اینترنت متصل شوم و به پیام‌های کاری‌ام جواب بدهم اما انگار نه انگار! من نویسنده و روزنامه‌نگارم و برای انتشار مطالبم به اینترنت نیاز دارم ولی می‌توانم بدون اینترنت هم دوام بیاورم و از لابه‌لای کتاب‌ها خوراکِ نوشته‌هایم را پیدا کنم ولی کسی که کار و کاسبی‌اش به اینترنت وصل است، چطور می‌تواند دوام بیاورد؟ جدا از مسائل مادی، به‌نظر می‌رسد که محدودیت اینترنت فشار زیادی به سیستم عصبی انگار وارد می‌کند و تمرکز را از افراد می‌گیرد.
اشکان آرمندهی، مدیرعامل دیوار به تازگی مصاحبه‌ای با دیجیاتو داشته و در آن به مسئله محدودیت پلتفرم‌ها و اختلال اینترنت و آسیبی که به امنیت روانی افراد وارد می‌شود، اشاره کرده است. به گفته آرمندهی، وقتی افراد نمی‌توانند پیامی را ارسال کنند و از عزیزانشان خبر بگیرند، ذهن و روان آن‌ها توانایی تمرکز روی کار و زندگی‌شان را ندارد.
هرچند در وضعیت آشفته‌ای قرار داریم اما بسیاری از کسب‌وکارهای آنلاین تلاش می‌کنند تا زنده بمانند. بیست سال است که کارآفرینان برای رشد اقتصاد دیجیتال عرق می‌ریزند. در این دو دهه، چه بسیار کسب‌وکارهایی که در بحران‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، تعطیل شدند و چه بسیار کسب‌وکارهایی که راهکارهایی را برای رهایی از بحران یافتند و از دل آتش، بیرون آمدند و رشد کردند. این جنگ تحمیلی نیز یکی از همان بحران‌هاست و به کسب‌وکارهای فراوانی آسیب زده است. با این حال، پیش‌بینی می‌شود بار دیگر اکوسیستم اقتصاد دیجیتال ایران، ققنوس‌وار از این بحران گذر کند.
همدلی کسب‌وکارهای اینترنتی، چراغ راه این روزهای بحرانی
بیست‌وپنجم خردادماه، اولین روز کاری پس از حمله اسرائیل به ایران، رضا الفت‌نسب، رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، نامه‌ای رسمی برای مسعود پزشکیان نوشت و از لزوم هم‌افزایی و هم‌بستگی در شرایط سخت گفت. در بخشی از نامه رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی به رئیس‌جمهور آمده بود: «زیست‌بوم کسب‌وکارهای مجازی، باتکیه‌بر شبکه گسترده، انعطاف‌پذیر و مبتنی‌بر فناوری، می‌تواند نقش موثری در پشتیبانی از سیاست‌های کلان کشور، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند اطلاع‌رسانی صحیح، آرام‌سازی فضای عمومی، تسهیل در توزیع کالا و خدمات و پاسخگویی به نیازهای روزمره مردم ایفا نماید.»
میلاد منشی‌پور، مدیرعامل سابق تپسی نیز با اشاره به اهمیت حمایت و همدلی در شرایط سخت، از تاکسی‌های اینترنتی خواست تا در شرایط فعلی از راننده‌های تمام‌وقت خود حمایت کنند. منشی‌پور توضیح داد که با توجه به شرایط کشور، به‌نظر می‌رسد به زودی راننده‌های تمام‌وقت تاکسی‌های اینترنتی با فشار سنگین مالی مواجه شوند. او از تپسی، اسنپ و سایر پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات حمل‌ونقل درون‌شهری درخواست کرد که به فکر راننده‌های تمام وقتشان باشند، رانندگانی که با کار در این پلتفرم‌ها امرار معاش می‌کنند.
دوباره می‌سازیم؛ از شعار تا واقعیت
زیرساخت‌های ارتباطی کشور روز‌به‌روز ضعیف‌تر می‌شود. حمله به زیرساخت‌های بانکی، تهدیدی است که نه تنها صاحبان کسب‌وکارها را بلکه مردم را نگران کرده است. ما در عصر فناوری اطلاعات زندگی می‌کنیم و نمی‌توانیم جنگ اسرائیل با ایران را با سایر جنگ‌هایی که تاکنون رخ داده مقایسه کنیم. به همین دلیل، پیش‌بینی آنچه رخ می‌دهد و آن چه باقی می‌ماند، کار دشواری است. حمله وحشیانه اسرائیل به ایران و تجاوز به خاک این کشور، نه فقط جان و مال، بلکه فرهنگ و تاریخ ما را هدف قرار داده است. ساختمان شیشه‌ای صدا‌وسیما و فرودگاه مهرآباد که آثار عبدالعزیز فرمانفرمائیان، معمار شناخته‌شده ایرانی بودند، در این چند روز مورد حمله قرار گرفتند و بخشی از تاریخ معماری معاصر ایران با این حملات نابود شد.
همان‌طور که در اواسط این متن نوشتم، کسب‌وکارهای اینترنتی از همدلی صحبت می‌کنند و می‌خواهند نقش اثرگذاری در توسعه کشور داشته باشند. پس با همدلی، هم‌زبانی و هم‌افزایی، شاید بتوان به آینده‌ی کشور امیدوار بود اما همه‌چیز به زمان پایان این جنگ وابسته است و این‌که آیا از زیرساخت‌هایمان چیزی باقی می‌ماند؟ در غیر این صورت، راهی طولانی برای بازسازی در پیش داریم.
