احمدرضا جمالی، مدیر ارتباطات تاپین به مناسبت روز روابط عمومی و ارتباطات، به بررسی اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکتی در صنعت لجستیک و چگونگی اجرای آن در شرکت‌های ایرانی پرداخته است. این یادداشت را در ادامه می‌‌خوانید.
مسئولیت اجتماعی شرکتی یا همان CSR برگ برنده هر برند است. در عصری که از محصول و خدمت گذر کرده‌ایم و برای هر نیاز، چندین محصول توسعه یافته و بالغ وجود دارد، این برند است که توجه مخاطب را جلب می‌کند. با یک استراتژی روابط عمومی مناسب می‌توان برندی قدرتمند و شناخته‌شده برای سالیان متمادی ساخت. مسئولیت اجتماعی شرکتی یکی از روش‌هایی است که مسیر را برای برندها کوتاه‌تر می‌کند. شرکت‌ها با استفاده از روش‌های مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکتی به جامعه نشان می‌دهند که با آن‌ها همسو، همدل و هم‌مسیر هستند. با این کار، پیوندی عاطفی میان جامعه و برند شکل می‌گیرد.
این روزها، جامعه با صنعت لجستیک که نقش مهمی در تجارت الکترونیک بازی می‌کند تماس بیشتری دارد. از نمایش زمان‌بندی تحویل کالا در سایت تا نحوه برخورد پیک یا پستچی هنگام تحویل کالا، نقاط برخورد مردم با شرکت های لجستیکی است. صنعت لجستیک بیش از هرچیز به اعتماد و اعتبار نیاز دارد، مردم فقط کالاهایشان را به شرکت‌های لجستیکی نمی‌سپارند بلکه امیدها و آرزوهایشان در دستان پستچی‌ها قرار می‌گیرد. حال که چنین ارتباط نزدیکی میان شرکت‌های لجستیک و جامعه وجود دارد، شرکت‌های لجستیکی باید در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتی پیشرو باشند و بتوانند پیوند عاطفی عمیقی را با برندشان ایجاد کنند.
چهارچوب یکپارچه برای مسئولیت اجتماعی در لجستیک
مسئولیت اجتماعی در صنعت لجستیک، ابعادی چندوجهی دارد. در این چارچوب، مسئولیت اجتماعی را به سه بعد اصلی مسئولیت‌های اقتصادی، مسئولیت‌های زیست‌محیطی، مسئولیت‌های اجتماعی تقسیم می‌شود.
مسئولیت‌های اقتصادی
ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت‌های لجستیکی شامل ایجاد ارزش اقتصادی، اشتغال‌زایی، پرداخت مالیات و ارائه خدمات باکیفیت است که هر یک نقش مهمی در توسعه پایدار کسب‌وکار و جوامع ایفا می‌کنند. ایجاد ارزش اقتصادی با تمرکز بر افزایش سودآوری، بهبود عملکرد مالی و ارائه منافع ملموس به ذی‌نفعان، به عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف شرکت‌ها مطرح است. در کنار آن، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و حمایت از توسعه اقتصادی جوامع محلی، نشان‌دهنده تعهد این شرکت‌ها به رشد اجتماعی و اقتصادی است. رعایت قوانین مالیاتی و مشارکت در تامین منابع مالی دولت نیز به عنوان یکی از ابعاد کلیدی مسئولیت اجتماعی، به ثبات اقتصادی و عدالت اجتماعی کمک می‌کند. علاوه بر این، ارائه خدمات حمل‌ونقل ایمن، قابل اعتماد و به‌موقع، نه تنها رضایت مشتریان را افزایش می‌دهد، بلکه اعتبار برند شرکت را نیز تقویت می‌کند و در نهایت به ایجاد ارتباطی پایدار و مثبت میان شرکت و جامعه منجر می‌شود.
مسئولیت‌های زیست‌محیطی
ابعاد زیست‌محیطی مسئولیت اجتماعی در شرکت‌های لجستیکی شامل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، استفاده از سوخت‌های پاک، کاهش پسماند و حفظ منابع طبیعی می‌شود که هر یک به کاهش اثرات منفی فعالیت‌های لجستیکی بر محیط زیست کمک می‌کند. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای با هدف محدود کردن تاثیرات تغییرات اقلیمی، از مهم‌ترین اولویت‌های این شرکت‌ها به حساب می‌آید. در همین راستا، استفاده از سوخت‌های جایگزین و پاک به‌منظور کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، گامی مؤثر در بهبود پایداری زیست‌محیطی به‌شمار می‌رود. همچنین، کاهش پسماند از طریق بهینه‌سازی بسته‌بندی‌ها، استفاده از مواد قابل بازیافت و مدیریت صحیح پسماندها نقش کلیدی در کاهش آلودگی و حفظ محیط زیست ایفا می‌کند. در کنار این اقدامات، حفاظت از منابع طبیعی نظیر آب، خاک و سایر منابع تجدیدپذیر و غیرتجدیدپذیر در فرآیندهای لجستیکی نشان‌دهنده تعهد شرکت‌ها به حفظ سرمایه‌های زیست‌محیطی برای نسل‌های آینده است. این مجموعه اقدامات نه تنها به بهبود عملکرد زیست‌محیطی شرکت‌های لجستیکی منجر می‌شود بلکه باعث ارتقای ارزش‌های پایدار در زنجیره تأمین می‌شود.
مسئولیت‌های اجتماعی
در راستای ایفای نقش اجتماعی، شرکت‌های لجستیکی می‌توانند با مشارکت فعال در فعالیت‌های اجتماعی و حمایت از پروژه‌های توسعه محلی، به بهبود کیفیت زندگی در جوامع پیرامونی خود یاری رسانند. این امر، نه تنها به تقویت پیوندهای شرکت با جامعه منجر می‌شود، بلکه زمینه‌ساز توسعه پایدار نیز خواهد بود. در کنار این موضوع، رعایت حقوق کارگران از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ فراهم آوردن شرایط کاری منصفانه، پرداخت حقوق و مزایای مکفی، ایجاد محیط کاری ایمن و سالم و در نهایت، احترام به کرامت و حقوق انسانی کارگران، سنگ بنای یک کسب‌وکار مسئولیت‌پذیر است. همچنین، ارتقای ایمنی و سلامت در تمامی فرآیندهای لجستیکی، از طریق اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای جلوگیری از حوادث و آسیب‌ها، و نیز ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مناسب به کارکنان، نشان‌دهنده تعهد شرکت به سلامت و رفاه نیروی انسانی خود و جامعه است. در نهایت، حمایت از فعالیت‌های بشردوستانه، چه از طریق مشارکت مستقیم در امور خیریه و اهدای کمک‌های مالی و غیرمالی به نیازمندان و چه با پشتیبانی از سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در این حوزه، ابعاد انسان‌دوستانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت را به نمایش می‌گذارد.
مسئولیت اجتماعی؛ ضرورت است نه انتخاب
تاکید بر اهمیت حیاتی مسئولیت اجتماعی سبب می‌شود تا این مفهوم از یک فعالیت اختیاری و تبلیغاتی فراتر رود و به یک ضرورت استراتژیک برای بقا و موفقیت بلندمدت شرکت‌های لجستیکی تبدیل شود. در نتیجه، شرکت‌ها نمی‌توانند مسئولیت اجتماعی را نادیده بگیرند یا آن را به حاشیه برانند. بلکه، مسئولیت اجتماعی باید در قلب استراتژی‌های کسب‌وکاری آن‌ها قرار گیرد. شرکت‌ها می‌توانند با رویکردهای مسئولانه، عملکرد اقتصادی خود را بهبود ببخشند، روابط خود را با ذی‌نفعان تقویت کنند و ریسک‌هایشان را کاهش دهند.
یکپارچه‌سازی ابعاد سه‌گانه؛ کلید دستیابی به پایداری
یکپارچه‌سازی ابعاد سه‌گانه مسئولیت اجتماعی (اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی) یک ضرورت است. این ابعاد، مستقل از هم نیستند، بلکه به یکدیگر مرتبط هستند و می‌توانند به طور هم‌افزا عمل کنند. این بدان معناست که اقدامات در یک بعد، می‌تواند به طور مثبتی بر ابعاد دیگر اثر بگذارد. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های دوستدار محیط زیست، نه تنها به کاهش اثرات زیست‌محیطی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود کارایی عملیاتی، کاهش هزینه‌ها و افزایش رضایت مشتریان نیز منجر شود.
چارچوب یکپارچه؛ ابزاری برای برنامه‌ریزی و اجرا
چهارچوب ارائه شده یک ابزار عملیاتی برای شرکت‌های لجستیکی است و به شرکت‌ها کمک می‌کند تا اهداف CSR خود را تعریف کنند. تعیین اهداف مشخص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، مرتبط و زمان‌بندی‌شده (SMART) یکی از راه‌های بهینه‌سازی فرایندهای مسئولیت اجتماعی است.
شرکت‌ها باید اقدامات مناسب در هر یک از ابعاد سه گانه مسئولیت اجتماعی را برنامه‌ریزی و ارزیابی کنند و در مرحله نهایی گزارشی شفاف از این عملکرد را ارائه دهند.
نوآوری و فناوری؛ راهکاری برای توسعه پایدار
شرکت‌های لجستیکی می‌توانند با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، به‌طور قابل‌توجهی اثرات زیست‌محیطی خود را کاهش دهند، کارایی عملیاتی خود را بهبود ببخشند و خدمات بهتری به مشتریان ارائه دهند. به عنوان مثال، پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات لجستیکی مانند تاپین با استفاده از سیستم‌های بهینه‌سازی هوشمند حمل‌ونقل مثل کاری که پلتفرم آپ‌تایم انجام می‌دهد، می‌توانند به بهینه‌سازی مسیرها، کاهش مصرف سوخت و انتشار کربن کمک کنند.
نمونه‌های موفق مسئولیت اجتماعی در صنعت لجستیک ایران
صنعت لجستیک ایران با چالش‌های متعددی مواجه است، اما شرکت‌های پیشرو در این صنعت، با درک اهمیت مسئولیت اجتماعی، گام‌های مؤثری در این زمینه برداشته‌اند. در ادامه، به بررسی چند نمونه موفق از شرکت‌های لجستیکی ایرانی و اقدامات مسئولیت اجتماعی آن‌ها می‌پردازیم
مسئولیت اجتماعی در تاپین
تاپین، به‌عنوان یک نرم‌افزار هوشمند ارسال، مسئولیت اجتماعی را در قالب دیجیتالی کردن فرایندهای ارسال و کاهش مصرف بنزین برای رفت و آمد به باجه‌های پست، کاهش مصرف کاغذ و انرژی اجرا کرده است. این پلتفرم، با ایجاد یک باجه مجازی ارسال، وابستگی به فرایندهای سنتی را کاهش می‌دهد که نتیجه آن کاهش اثرات زیست‌محیطی و افزایش بهره‌وری است. همچنین تاپین با ارائه آموزش‌های رایگان در قالب رویدادهای آنلاین، به کسب‌وکارهای کوچک در سراسر ایران، نقشی مؤثر در حمایت از توسعه اجتماعی دارد.
مسئولیت اجتماعی در پست جمهوری اسلامی ایران
شرکت ملی پست، در راستای کاهش اثرات زیست‌محیطی، استفاده از موتورسیکلت‌های برقی را در برخی از شهرها آغاز کرده است. این اقدام نه‌تنها به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند، بلکه الگویی برای سایر شرکت‌های لجستیکی فراهم کرده است.
مسئولیت اجتماعی در تیپاکس
استفاده از ناوگان حمل‌ونقل با استانداردهای آلایندگی یورو ۴ و یورو ۵، پیاده‌سازی برنامه‌های بهینه‌سازی مسیر برای کاهش مصرف سوخت و انتشار گازهای گلخانه‌ای، مشارکت در کمپین‌های کاشت درخت و حمایت از طرح‌های بازیافت، برخی از اقدامات مسئولیت اجتماعی تیپاکس بوده است. این اقدامات، نشان‌دهنده تعهد این شرکت به حفاظت از محیط زیست است.
مسئولیت اجتماعی دیجی‌کالا در حوزه لجستیک
دیجی‌کالا با سرمایه گذاری بر استارتاپ‌هایی نظیر آپ‌تایم، بهینه‌سازی مسیرهای لجستیکی و استفاده از سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند را میسر کرده است. دیجی کالا همچنین با ایجاد واحد کسب‌وکارهای بومی و محلی به حمایت از اقتصاد محلی پرداخته است.
مسئولیت اجتماعی در شرکت ترابرنت
حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) از طریق ارائه خدمات حمل‌ونقل با تخفیف، مشارکت در پروژه‌های مدرسه‌سازی در مناطق محروم، و کمک به نیازمندان در مناسبت‌های مختلف، برخی از اقدامات مسئولیت اجتماعی در شرکت ترابرنت است. این اقدامات، به بهبود کیفیت زندگی در جوامع محلی و ایجاد یک تصویر مثبت برای شرکت کمک می‌کند.
مسئولیت اجتماعی در شرکت چاپار
ارائه آموزش‌های تخصصی به رانندگان و پرسنل عملیاتی، ایجاد محیط کار ایمن و سالم، پرداخت حقوق و مزایای مناسب و ارائه بیمه‌های درمانی و تکمیلی، برخی از اقدامات چاپار برای افزایش رضایت شغلی کارکنان و بهبود عملکرد شرکت بوده است. چاپار، آموزش را مهم‌ترین بخش مسئولیت اجتماعی خود می‌‌داند.
مسئولیت اجتماعی در شرکت دکاپست
پس از تعطیلات عید، دکاپست طرح ارسال رایگان خاک هرمز به جزیره هرمز را کلید زد. این اقدام، در راستای حمایت از محیط زیست جنوب ایران بود.
مسئولیت اجتماعی؛ فراتر از رشد جامعه و حفظ محیط‌زیست
مسئولیت اجتماعی، دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت برای شرکت‌های لجستیکی است که می‌خواهند به موفقیت بلندمدت دست پیدا کنند و نقش مثبتی در جامعه داشته باشند. اما نباید به مسئولیت اجتماعی صرفاً به عنوان یک تکنیک روابط عمومی برای تقویت برند نگاه کرد، مسئولیت اجتماعی فراتر از آن است و از دل فرهنگ یک شرکت بیرون می‌آید.
پس چه خوب می‌شود اگر به‌جای امور تکراری مانند کاشت درخت یا ساخت مدرسه که نهادهای دولتی متولی دارند، اقداماتی در زمینه مسئولیت اجتماعی انجام شوند که در حوزه تخصصی شرکت هستند. با الگوبرداری از شرکت‌های پیشرو و اجرای اقدامات مؤثر در زمینه‌های مختلف، شرکت‌های لجستیکی ایرانی می‌توانند به بهبود جامعه و محیط زیست ما کمک کنند و در عین حال، برند خود را تقویت و اعتماد مشتریان و ذی‌نفعان‌شان را جلب کنند.
منابع:
Carter, C.R. and Jennings, M.M. (2002), LOGISTICS SOCIAL RESPONSIBILITY: AN INTEGRATIVE FRAMEWORK. Journal of Business Logistics, 23: 145-180. https://doi.org/10.1002/j.2158-1592.2002.tb00020.
